Στο συναρπαστικό της ρεπορτάζ για την καλλιτεχνική και δημιουργική Αθήνα, η εφημερίδα Liberationθυμίζει ότι και άλλες πρωτεύουσες σε περιόδους μεγάλης κρίσης παρουσίασαν έντονη καλλιτεχνική και δημιουργική δραστηριότητα, όπως το Πεκίνο, το Μπουένος Αϊρες ή το Ντιτρόιτ.
«Μια νέα γενιά ανθρώπων πολεμάει για να εκφραστεί, εντός της πόλης, και όχι μόνο» αναφέρει η γαλλική εφημερίδα, που ήρθε στην Αθήνα για να αναζητήσει τα πρόσωπα που ανοίγουν διόδους δημιουργικότητας σε περίοδο ύφεσης και κοινωνικο-οικονομικής συμπίεσης.
Εν πρώτοις, θυμίζει την ταινία «Αστακός» του Γιώργου Λάνθιμου, η οποία τιμήθηκε με το Βραβείο των Κριτών στο Φεστιβάλ των Καννών. Ο Λάνθιμος είναι Αθηναίος, αλλά η ταινία του χρηματοδοτήθηκε στο Λονδίνο, που είναι η νέα του έδρα, αναφέρει το άρθρο.
«Μόλις μπαίνει κάποιος στην Αθήνα, τα σημάδια της κρίσης χωρίς τέλος είναι ορατά παντού. Ωστόσο, στο Κολωνάκι, για παράδειγμα, μια συνοικία των πλουσίων του κέντρου της πόλης, δεν μοιάζουν όλα σε κατάρρευση. Οι γυναίκες είναι κομψά ντυμένες, τα περίπτερα είναι γεμάτα από εφημερίδες και περιοδικά του κόσμου. Σε έναν τοίχο, ένα γκράφιτι θυμίζει ότι τα πράγματα δεν πάνε καλά: "Blind", γράφει στα αγγλικά, "τυφλοί". Πράγματι, η κατάρρευση της χώρας δεν είναι πάντα ορατή διά γυμνού οφθαλμού. Φαίνεται στα νοσοκομεία όπου λείπουν τα φάρμακα. Φαίνεται στα δικαστήρια, όπου οι δίκες αναβάλλονται. Φαίνεται στα σχολεία, όπου οι εκπαιδευτικοί εργάζονται απλήρωτοι για τρεις μήνες. Φαίνεται στην οδό Σόλωνος, ιστορική αρτηρία του εμπορικού κέντρου, όπου δεκάδες μαγαζιά έκλεισαν ή ενοικιάζονται».
![]()
Ενα από τα κέντρα δημιουργικότητας που εντόπισε η Liberation στην Αθήνα είναι τα Εξάρχεια. «Οι πολιτικοί και η αστυνομία δεν είναι καλοδεχούμενοι εδώ» δηλώνει η Ελευθερία Αράπογλου, 48 ετών, σχεδιάστρια στη φίρμα Digitaria με έδρα τα Εξάρχεια. «Με τις συνεχείς κρίσεις, οι πελάτες μας στην Ιαπωνία, την Γερμανία και την Ιταλία μας λένε ότι είμαστε πολύ ακριβοί. Πιστεύουν επίσης ότι είμαστε τεμπέληδες. Εχουμε σταματήσει να πουλάμε εκεί», δηλώνει η σχεδιάστρια.
Εμπορεύεται πλέον τα ρούχα της στις μπουτίκ των νησιών όπου ο τουρισμός συνεχίζει να αυξάνεται.
Στα τραπεζάκια ενός καφέ,ο φωτογράφος Βασίλης Καρύδης, μιλάει για το περιοδικό Dapper Dan, το οποίο δημιούργησε το 2010 με τον Κύπριο στυλίστα Νικόλα Γεωργίου. Είναι ένα ανδρικό περιοδικό, κυκλοφορεί σε 25.000 αντίτυπα δύο φορές το χρόνο, σε μαύρο και άσπρο και θεωρείται από τα καλύτερα ανδρικά περιοδικά στον κόσμο. «Το 2010 είμασταν ρομαντικοί, δεν είχαμε καταλάβει πόσο μεγάλη ήταν κρίση. Είχαμε ακόμη ψευδαισθήσεις» δηλώνει ο Βασίλης Καρύδης, ο οποίος επέστρεψε στην Αθήνα από το Παρίσι, μετά από απουσία διαρκείας στο Βερολίνο και το Λονδίνο.
«Η ατμόσφαιρα στη Γαλλία μου θυμίζει την αρχή της κρίσης στην Ελλάδα. Νοιώθω την νευρικότητα, ακόμη και την επιθετικότητα», λέει.
«Την περασμένη χρονιά έχασα το 70% όσων κέρδιζα ως φωτογράφος. Από τα τέσσερα μεγάλα πρακτορεία φωτογραφίας μένει σήμερα μόνο ένα. Πριν, είχαμε περίπου 20 γυναικεία περιοδικά, τώρα έχουμε 4 ή 5. Μόνο όσοι διαθέτουν ενέργεια θα επιβιώσουν. Ξέρουμε ότι δεν θα πάρουμε ποτέ σύνταξη», προσθέτει.
![]()
Ο Νικόλας Γεωργίου, ο άλλος υπεύθυνος του περιοδικού Dapper Dan επιβεβαιώνει:
«Η κρίση βοηθάει τους ανθρώπους να εκφραστούν». Ο Κύπριος στυλίστας έφτασε στην Ελλάδα το 1996, μετά από διαμονή στο Λονδίνο.
Στην Αθήνα είναι λίγο γνωστό ότι υπάρχει ένα τοπικό punk-rock και μπόλικη μουσική ραπ. Ο Νέγρος του Μοριά είναι ένας ανερχόμενος ράπερ που έχει γεννηθεί στους Αμπελόκηπους («όπως ο Σωκράτης και ο στρατηγός Αριστείδης», λέει), έχει μεγαλώσει στην Κυψέλη και έχει καταγωγή από την Γκάνα.
Σε ορισμένα κομάτια του διακρίνει κανείς αιχμές γιατί τον στιγματίζουν και τον «κατηγορούν πάντα για κάτι»επειδή είναι μαύρος. Εμπνευσή του είναι το ρέγκε και το παραδοσιακό λαϊκό τραγούδι, το ρεμπέτικο. Εχει μάνατζερ τον Κωστή Νικηφοράκη, έναν παραγωγό του Αθήνα 9.84.
Ο πειρασμός για φυγή είναι μεγάλος στην Αθήνα.Ο Χρήστος Κόντος ονειρεύεται να φύγει. Είναι 30 ετών, φωτογράφος, DJ και εκδότης ενός περιοδικού που λέγεται Kennedy.
«Θέλαμε να κάνουμε ένα περιοδικό συναισθηματικό, γεμάτο αναμνήσεις. Αλλά ο Αγγελος, με τον οποίο ίδρυσα το περιοδικό, πέθανε πέρυσι και από τότε αισθάνομαι μόνος, δεν έχω συνομιλητή για να εκφράσω τις ιδέες μου. Η καλλιτεχνική σφαίρα μίκρυνε», λέει.
![]()
Κάθεται στον πολυχώρο Philos Athens, στην οδό Σόλωνος, ένα μέρος για καφέ, ρούχα, φαγητό. «Βγάζω 2.000 αντίτυπα του περιοδικού μου και πουλάω μόνο 100 στην Αθήνα. Ο μόνος λόγος για τον οποίο μένω εδώ είναι ότι η ζωή είναι φθηνή, δεν χρειάζομαι εκατομμύρια για να ζήσω. Οι άνθρωποι είναι χαλαροί, ο καιρός υπέροχος. Το αρνητικό είναι ότι δεν νοιώθεις διεθνής, είναι σαν να ζεις σε προάστιο, σε προάστιο της Ευρώπης.
Ο Χρήστος Κόντος πιστεύει ότιη Ελλάδα θα σωθεί από τους ξένους.
«Λατρεύω την Αθήνα, είναι φανταστική αλλά τεμπέλα. Τον χειμώνα είναι δύσκολο να τα βγάλεις πέρα με την πραγματικότητα. Οι άνθρωποι εδώ έχουν κουραστεί μετά από τόσα χρόνια κρίσης. Η διαφθορά στην κορυφή της πυραμίδας κούρασε τον κόσμο. Επί δεκαετίες, μόνο το χρήμα ήταν το μέσον για να ξεφύγεις. Ζούσαμε με δανεικά, ήταν της μόδας. Η φούσκα έσκασε. Η επανάσταση έγινε πάνω στην κατανάλωση. Γιατί να πας στη Σαντορίνη να αγοράσεις μπλουζάκια που γίνονται στην Κίνα; Στην Σαντορίνη, ένα από τα καλύτερα βιβλιοπωλεία στον κόσμο είναι το Atlantis bookstore, το οποίο το έχει ο Craig Walter, ένας τύπος από τη Νέα Υόρκη. Γιατί να μην το έχει ένας Ελληνας; Θα έπρεπε να επικεντρωθούμε στα πράγματα που ξέρουμε να κάνουμε καλύτερα».
Για παράδειγμα, η εταιρεία Daphnis and Chloe που μαγειρεύει με ελληνικά βότανα, σε σύγχρονο και πανέμορφο πακετάρισμα, τυπικό και σύγχρονο. «Αυτά τα πράγματα πρέπει να κάνουμε», λέει ο Χρήστος Κόντος.
Ο καλλιτεχνικός διευθυντής Βασίλης Ζιδιανάκης εξηγεί ότι η Ελλάδα πάντα υπέφερε από μετανάστευση νέων και έξυπνων ανθρώπων. Ο ίδιος βρίσκεται στην περιοχή Saint-Brieuc της Γαλλίας όπου το συγκρότημά του Atopos συμμετέχει στο φεστιβάλ ροκ. «Δεν προτείνουμε κλασικά πράγματα. Εχουμε ιδέες για το ρούχο, το γυμνό και το σώμα και αυτό ξένισε κάποιους ξένους δημοσιογράφους που δεν καταλάβαιναν αυτή την πρωτοπορία από μια χώρα όπως η δική μας», λέει.
![]()
«Κι εγώ έφυγα για μερικούς μήνες στην Αγγλία.Ηθελα να δοκιμάσω αλλά τελικά δουλεύω καλύτερα εδώ», εξηγεί ο Ανδρέας Κωνσταντίνου, ηθοποιός 32 ετών ο οποίος επέστρεψε στην Αθήνα το 2006.
«Οταν βλέπω ότι στο Λονδίνο πρέπει να πληρώσεις 700 ευρώ για να μείνεις σε ένα κελί διαμέρισμα,λέω ότι δεν μπορεί, κι εκεί τα πράγματα θα εκραγούν. Δεν είμαστε μόνο εμείς σε κίνδυνο», επισημαίνει. Κάθεται στα σκαλιά της εκκλησίας στην οδό Σκουφά και μόλις γύρισε από ένα γύρισμα με τις αδελφές Colin, σκηνοθέτιδες από την Γαλλία. Δημιούργησε την ομάδα Theta Theta με την οποία ανέβασε τις Βάκχες του Ευριπίδη. «Η ιδέα αυτής της περφόρμανς ήρθε μαζί με την οικονομική κρίση. Δεν έχουμε πια τίποτα να χάσουμε, οπότε επιτρέπουμε στον εαυτό μας να είμαστε ελεύθεροι», λέει.
Κάποιοι άλλοι έφυγαν πραγματικά. Ο Κώστας Βογιατζής ίδρυσε το 2007 το σάιτ Yatzer.com , για σχέδιο και μόδα, το οποίο κρίθηκε ως ένα από τα καλύτερα σάιτ της κατηγορίας του από τους Financial Times.
Το 60% των αναγνωστών του προέρχεται από τις ΗΠΑ και το σάιτ δεν γνωρίζει την ελληνική κρίση.Ο Κώστας Βογιατζής περνάει τη ζωή του στα αεροπλάνα. «Δεν αισθάνομαι την κρίση στην επιχείρησή μου και δεν βλέπω ειδήσεις. Ο καθένας δημιουργεί την δική του πραγματικότητα. Προσπαθώ να είμαι θετικός. Η Αθήνα δεν θα μπορέσει ποτέ να γίνει πολιτισμικό σταυροδρόμι αν δεν καταλάβει την αξία της συλλογικής δουλειάς», λέει.
![]()
Αυτό το κατάλαβαν, ωστόσο,η Πέννυ, 36 ετών, που δημιούργησε την μάρκα τσαντών Περσεφόνη και η Μαριαφλόρα Λεέκ, σχεδιάστρια της μάρκας SOMF που βοηθάει η μία την άλλη. Και οι δύο δεν θέλουν να εγκαταλείψουν την Αθήνα. Σπούδασαν στο εξωτερικό αλλά επέστρεψαν και δημιούργησαν τις δικές τους επιχειρήσεις στην Ελλάδα. «Οι συλλογές μου ταξιδεύουν, αλλά εγώ όχι», δηλώνει η Πέννυ, νεαρή μητέρα ενός κοριτσιού 3 ετών. «Στην Ελλάδα μπορείς να ζήσεις φθηνά, να τρως αληθινά λαχανικά. Οι τιμές έπεσαν πολύ. Από την άλλη, αυτό δυσκολεύει τις πωλήσεις. Οι άνθρωποι δεν έχουν πλέον χρήματα για να αγοράσουν αξεσουάρ» λέει.
Για την φίλη της τα πράγματα πάνε καλύτερα.Οι τιμές των προϊόντων της είναι χαμηλές και γεμάτη ελληνικά σύμβολα, όπως το «ματάκι». «Οι άνθρωποι θέλουν να φοράνε ελληνικά προϊόντα, να βοηθήσουν τους πολίτες μιας χώρας σε κρίση. Εμένα η κρίση με ωφέλησε, είναι θλιβερό να το λέω», δηλώνει.
Η Μαρίνα Φωκίδη, 46 ετών, είναι επιμελήτρια και συγγραφέας με έδρα την Αθήνα. Είναι ιδρυτικό μέλος και καλλιτεχνική διευθύντρια της νεοϊδρυθείσας Kunsthalle Athena, το πρώτο κέντρο τέχνης αυτού του τύπου στην Αθήνα, που ξεκίνησε ως μία πειραματική πλατφόρμα. Η Kunsthalle Athena στεγάστηκε αρχικά σε ένα παλιό και ερειπωμένο νεοκλασσικό σπίτι στο κέντρο της πόλης, στο Μεταξουργείο.
![]()
«Μας υποστήριξαν μια χούφτα φίλοι που επένδυαν, ιδιωτικά. Η χώρα βρίσκεται σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης και δεν ήθελα να ζητήσω χρήματα από την κυβέρνηση ενώ υπάρχουν τόσα άλλα προβλήματα», λέει.
Γύρω από την Kunsthalle, που μετακόμισε πρόσφατα, όλα είναι έτοιμα να καταρρεύουν.Ο Νικόλας Γεωργίου του περιοδικού Dapper Dan, περιγράφει αυτή την κατάσταση καλύτερα από τον καθένα: «Στην Ελλάδα μπορείς να διαπεράσεις τα κοινωνικά σύνορα. Κανείς δεν είναι σνομπ εδώ. Το καλό είναι ότι από αυτή την αναρχία, μπορείς να δημιουργήσεις».
Η Ευαγγελία Κρανιώτη, 35 ετών, φωτογράφος, κέρδισε το βραβείο κριτών του Φεστβάλ μόδας και φωτογραφίας της πόλης Hyères της Γαλλίαςόπου παρουσίασε εικόνες της και μια ταινία μεγάλου μήκους, την Exotica, erotica, etc.
Ενα ντοκιμαντέρ από τα εννιά χρόνια που πέρασε να φωτογραφίζει ναυτικούς του ελληνικού εμπορικού ναυτικού. Είναι Αθηναία, παντρεμένη με γάλλο καλλιτέχνη, η Ευαγγελία Κρανιώτη εγκατέλειψε την Ελλάδα όταν η χώρα βρισκόταν ακόμη σε καλή κατάσταση, ένα χρόνο μετά τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Η ίδια βρίσκεται παντού κάθε στιγμή για τη δουλειά της.
«Η απόσταση σημαίνει για μένα κίνηση και όχι ρίζωμα. Η Ελλάδα είναι μια χώρα που πρέπει να τη βλέπεις με νέες αναγνώσεις και γραφές κάθε φορά», λέει. Το 2015 εκλήθη από την Σχολή Καλών Τεχνών του Παρισιού στο καλλιτεχνικό πρότζεκτ «Moment grec».
